Lit – nie tylko na poprawę samopoczucia

Lit jest metalem alkalicznym występującym głównie w wodzie, lecz w bardzo znikomych ilościach. Zyskał zainteresowanie dzięki swoim własnościom nootropowym, wykazując wpływ na funkcje mózgu. Znalazł zastosowanie w leczeniu depresji, choroby dwubiegunowej oraz schizofrenii.

Dla zdrowych osób, lit oferuje inne benefity, jak wielopłaszcyznowe działanie neuroprotekcyjne, chociażby poprzez hamowanie wpływu białek skutkujących neurodegeneracją [1].

W medycynie stosowany jest w formie węglanu i ze względu na skutki uboczne tej formy, dostępna jest ona na receptę. Nie mniej, lit dostępny jest też w formie orotanu, który to można zakupić jako suplement diety. Przy tym orotan litu wykazuje dużo większe bezpieczeństwo stosowania od węglanu oraz posiada wyższą biodostępność, co pozwala stosować go w niższych dawkach [2].

Zacznijmy jednak od tego, jak lit wpływa na samopoczucie.

GOSPODARKA SEROTONINOWA

Lit wykazuje działanie antydepresyjne poprzez wpływ na gospodarkę serotoninową (neuroprzekaźnik odpowiadający za ogólnopojęte szczęście). Dzieje się tak na drodze zwiększenia aktywności postsynaptycznej receptorów serotoninowych 5‐HT1A, jednocześnie nie wpływając negatywnie na autoregulację receptorów 5-HT, co skutkowałoby zniesieniem opisanego efektu [4]. Badanie, w którym odnotowano taki mechanizm, miało charakter krótkoterminowy.

Ale to nie jedyny mechanizm, jakim lit wpływa na poprawę samopoczucia.

NEUROGENEZA

Za pomocą spożycia litu dochodzi do wzrostu aktywności białka BDNF [5]. BDNF jest czynnikiem rzutującym na funkcje kognitywne, plastyczność synaptyczną, a także chroniącym neurony przed uszkodzeniami oraz mającym antydepresyjny i przeciwlękowy wpływ , co w połączeniu z pozytywnym wpływem na aktywność serotoniny w mózgu sprawia, że lit wielofazowo wpływa na poprawę samopoczucia.
Najprawdopodobniej powyższy mechanizm jest wynikiem hamowania przez lit aktywności enzymu kinazy proteinowej GSK-3 (glycogen synthase kinase-3), która to jest mediatorem w dołączaniu cząsteczki fosforanu do reszt aminokwasowych seryny i treoniny. Enzym ten w swojej aktywności jest powiązany z chorobą dwubiegunową, chorobą alzheimera, a także wieloma nowotworami [6].

Lit zwiększa aktywność białek NGF i GDNF [7] w takich częściach mózgu, jak hipokamp, kora czołowa, kora potyliczna i prążkowie. Białka te zwiększają zdolność neuronów do regeneracji i formowania nowych połączeń w centralnym układzie nerwowym.

Długoterminowa suplementacja litem skutkuje poprawą pamięci poprzez stymulację komórek progenitorowych oraz macierzystych w hipokampie [5]. Lit również zapobiega spadkowi zdolności komórek do proliferacji wywołanej przez glutaminian lub kortyzol. Tym samym można podejrzewać, iż suplementacja litem może zredukować stopień spadku kognicji wywołany chronicznym stresem [8, 9].

Lit zwiększa też aktywność N-acetylo asparaginianu (NAA), który skorelowany jest pozytywnie z kreatywnością oraz inteligencją [10, 11]. NAA wpływa na aktywność ciała modzelowatego, które to odpowiada w dużej mierze za komunikację pomiędzy półkulami mózgu i tempo procesowania informacji [11].

DZIAŁANIE NEUROPROTEKCYJNE

Wykazuje działanie chroniące przed nadmierną stymulacją receptora NMDA, wynikającej z aktywności glutaminianu [5]. W dużej mierze jest to wynik hamowania dopływu wapnia, który warunkuje aktywność receptora NMDA [12].

WPŁYW NA ZACHOWANIE

Znany jest kojący oraz stabilizujący nastrój wpływ litu.

W badaniu na zwierzętach, podaż litu wpłynęła na redukcję agresywnych zachowań [13].

Ciekawe wydaje się badanie na ludziach ze stwierdzonym ADHD, u których suplementowano lek metylofenidat lub lit. Wzięto pod uwagę takie czynniki jak skłonność do irytacji, problemy z nauką, skłonność do agresji, antyspołeczne zachowania oraz skłonność do depresji. Obie grupy odnotowały poprawę w tych parametrach i wynik był porównywalny pomiędzy obiema grupami [14].

Lit wykazuje również pozytywny wpływ u osób z zaburzeniami kompulsywno-obsesyjnymi [22], które są oporne na standardowy model terapii.

Redukcję zachowań kompulsywno-obsesyjnych obserwuje się również u nałogowych hazardzistów, którzy poddani zostali terapii litem [23].

W pewnej mierze efekt poprawy samokontroli wynika z faktu, iż lit zmniejsza wrażliwość postsynaptycznego receptora noradrenaliny [30], która to może wprawiać w stan roztrzęsienia emocjonalnego.

WPŁYW NA UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Lit posiada zdolność redukowania stanów zapalnych, głównie za sprawą hamowania aktywności GSK-3. W badaniach na zwierzętach z modelem autoimmunologicznym lit hamował aktywność ramienia układu odpornościowego Th1, w tym interferon γ, ale nie aktywność ramienia Th17 [15].

Lit wpływa na zmniejszenie wytwarzania prozapalnych IL-1β oraz TNF- α, jednocześnie stymulując sekrecję IL-2, TGF, IL-1RA oraz IL-10, które posiadają własności regulowania stanów zapalnych [16, 17]. Jednocześnie, badania donoszą, że w pewnych warunkach lit może zwiększać produkcję prozapalnych cytokin IL-4, IL-6, TNF- α [18, 19], stąd jego użycie przy autoimmunizacji jest dyskusyjne.

Obserwuje się wzrost produkcji przeciwciał IgG oraz IgM przy suplementacji litem [20]. Przy tym powoduje zmniejszenie produkcji prostaglandyn, zapobiegając spadkowi sprawności układu odpornościowego [21].

WPŁYW NA TARCZYCĘ

Lit może negatywnie wpływać na produkcję hormonów tarczycy [24-28]. W badaniach suplementacja litem skutkowała spadkiem produkcji fT4 oraz wzrostem poziomu TSH.

Co więcej, lit może zaostrzać autoimmunologię tarczycy [29], lecz nie jest to mechanizm bezpośredni, a pośredni, jako iż lit stymuluje układ odpornościowy do wytwarzania specyficznych cytokin, które są mediatorami stanów zapalnych.

WITAMINA B12

Lit jest kofaktorem przemian witaminy B12, wspierając jej transport do komórek [31, 32]. Choć wczesne badania pokazywały iż suplementacja litem prowadzi to spadku poziomu witaminy B12 we krwi, tak późniejsze eksperymenty wykazały, że lit powoduje większe stężenie witaminy B12 w komórkach.

INTERAKCJE Z LEKAMI

– leki antydepresyjne z rodzaju SSRI [33]

– leki przeciwpsychotyczne, jak klozapina [34]

– leki przeciwdrgawkowe (lit może nasilić skutki uboczne tych leków) [35]

– leki obniżające ciśnienie (mogą zwiększyć stężenie litu we krwi) [36]

– leki diuretyczne, jak furosemid (mogą zwiększyć stężenie litu we krwi) [37]

– niesteroidowe leki przeciwzapalne (mogą zwiększyć stężenie litu we krwi) [38, 39]

– leki na rozluźnienie mięśni (lit może przedłużyć czas ich działania [40]

– Inne: zaleca się nie stosować litu przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią; osoby z dysfunkcją nerek; osoby z chorobami serca, jako iż lit może spowodować arytmię u tych osób.

WADY/ZALETY – PODSUMOWANIE

ZALETY:

• Sprawdza się w poprawie samopoczucia psychicznego
• Antydepresyjne działanie [41]
• Lepsza kontrola nad emocjami (agresywne zachowania)
• Może poprawiać sprawność kognitywną

WADY:

• Może negatywnie wpływać na osoby z autommunizacją, zaostrzając ją
• Może zmniejszać produkcję hormonów tarczycy
• Jest kompetytywnym inhibitorem magnezu [5], co poniekąd jest mechanizmem jego działania (hamowanie GSK-3)

POTENCJALNE SKUTKI UBOCZNE [43]

Poniższe skutki uboczne choć sporadycznie, to mogą wystąpić u osób suplementujących lit:

– bóle głowy

– nudności

– bóle brzucha

– osłabienie mięśni

– zmęczenie

– senność

– drżenie rąk

DAWKOWANIE

Korzystny wpływ litu wykazały badania na dawkach 1-2mg [42], lecz wiele osób preferuje nieco wyższe dawki, rzędu 5 mg dobowo i takie też stężenie można zazwyczaj spotkać w suplementach diety.

Referencje:

1. Vo TM, Perry P, Ellerby M, Bohnert K. Is lithium a neuroprotective agent? Ann Clin Psychiatry. 2015 Feb;27(1):49-54.
2. Shaheen E Lakhan and Karen F Vieira. Nutritional therapies for mental disorders. Nutr J. 2008; 7: 2. Published online 2008 Jan 21. doi: 10.1186/1475-2891-7-2
3. Alevizos B, Alevizos E, Leonardou A, Zervas I. Low dosage lithium augmentation in venlafaxine resistant depression: an open-label study. Psychiatriki. 2012 Apr-Jun;23(2):143-8.
4. Pierre Blier , Claude De Montigny, Danielle Tardif. Short‐term lithium treatment enhances responsiveness of postsynaptic 5‐HT1A receptors without altering 5‐HT autoreceptor sensitivity: An electrophysiological study in the rat brain.
5. Chi-Tso CHIU and De-Maw CHUANG. Neuroprotective action of lithium in disorders of the central nervous system. Zhong Nan Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban. 2011 Jun; 36(6): 461–476.

doi: 10.3969/j.issn.1672-7347.2011.06.001

6. Jope RS, Johnson GV (February 2004). The glamour and gloom of glycogen synthase kinase-3. Trends in Biochemical Sciences. 29 (2): 95–102.
7. Angelucci F, Aloe L, Jiménez-Vasquez P, Mathé AA. Lithium treatment alters brain concentrations of nerve growth factor, brain-derived neurotrophic factor and glial cell line-derived neurotrophic factor in a rat model of depression. Int J Neuropsychopharmacol. 2003 Sep;6(3):225-31.
8. Born J, Wagner U. Memory consolidation during sleep: role of cortisol feedback. Ann N Y Acad Sci. 2004 Dec;1032:198-201.
9. Eun Joo Kim, Blake Pellman, and Jeansok J. Kim. Stress effects on the hippocampus: a critical review. Learn Mem. 2015 Sep; 22(9): 411–416. Published online 2015 Sep. doi: 10.1101/lm.037291.114
10. Gregory J Moore, Gregory J Moore, Joseph M Bebchuk, Khondakar Hasanat, Guang Chen, Navid Seraji-Bozorgzad, Ian B Wilds, Michael W Faulk, Susanne Koch, Debra A Glitz, Libby Jolkovsky, Husseini K ManjiLithium increases N-acetyl-aspartate in the human brain: in vivo evidence in support of bcl-2’s neurotrophic effects? July 1, 2000Volume 48, Issue 1, Pages 1–8
11. Aydin K, Uysal S, Yakut A, Emiroglu B, Yılmaz F. N-acetylaspartate concentration in corpus callosum is positively correlated with intelligence in adolescents. Neuroimage. 2012 Jan 16;59(2):1058-64. doi: 10.1016/j.neuroimage.2011.08.114. Epub 2011 Oct 1.
12. Ghasemi M, Dehpour AR. The NMDA receptor/nitric oxide pathway: a target for the therapeutic and toxic effects of lithium. Trends Pharmacol Sci. 2011 Jul;32(7):420-34. doi: 10.1016/j.tips.2011.03.006. Epub 2011 Apr 13.
13. Kelley C. O’Donnell and Todd D. Gould. The Behavioral Actions of Lithium in Rodent Models. Neurosci Biobehav Rev. 2007; 31(6): 932–962. Published online 2007 Apr 13. doi: 10.1016/j.neubiorev.2007.04.002
14. Dorrego MF, Canevaro L, Kuzis G, Sabe L, Starkstein SE. A randomized, double-blind, crossover study of methylphenidate and lithium in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: preliminary findings. J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 2002 Summer;14(3):289-95.
15. Amber L. Rowse, Rodrigo Naves , Kevin S. Cashman, Donald J. McGuire,  Tethia Mbana, 3 Chander Raman and Patrizia De Sarno. Lithium Controls Central Nervous System Autoimmunity through Modulation of IFN-γ Signaling. PLoS One. 2012; 7(12): e52658. Published online 2012 Dec 28. doi: 10.1371/journal.pone.0052658
16. Olga Stępień-Wyrobiec , Antoni Hrycek , Grzegorz Wyrobiec. Transforming growth factor beta (TGF-beta): Its structure, function, and role in the pathogenesis of systemic lupus erythematosus. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2008; 62: 688-693.
17. Agnieszka Szuster-Ciesielska, Anna Tustanowska-Stachura, Maria Słotwińska, Halina Marmurowska-Michałowska, Martyna Kandefer-Szerszeń. IN VITRO IMMUNOREGULATORY EFFECTS OF ANTIDEPRESSANTS IN HEALTHY VOLUNTEERS. Polish Journal of Pharmacology. Pol. J. Pharmacol., 2003, 55, 3530362. ISSN 1230-6002
18. Maes M, Song C, Lin AH, Pioli R, Kenis G, Kubera M, Bosmans E. In vitro immunoregulatory effects of lithium in healthy volunteers. Psychopharmacology (Berl). 1999 Apr;143(4):401-7.
19. Ahmad Nassar and Abed N. Azab. Effects of Lithium on Inflammation. ACS Chem Neurosci. 2014 Jun 18; 5(6): 451–458. Published online 2014 Apr 25. doi: 10.1021/cn500038f
20. P.Weetman, A.M.McGregor, J.H.Lazarus, B.ReesSmith, R.Hall. The enhancement of immunoglobulin synthesis by human lymphocytes with lithium. Clinical Immunology and Immunopathology Volume 22, Issue 3, March 1982, Pages 400-407
21. Yao-Chun, Wang, Ghanshyam N.Pandey, JoeMendels, AlanFrazer. Effect of lithium on prostaglandin E1− stimulated adenylate cyclase activity of human platelets. Biochemical Pharmacology Volume 23, Issue 4, 15 February 1974, Pages 845-855
22. Rasmussen SA. Lithium and tryptophan augmentation in clomipramine-resistant obsessive-compulsive disorder. Am J Psychiatry. 1984 Oct;141(10):1283-5.
23. Pallanti S, Haznedar MM, Hollander E, Licalzi EM, Bernardi S, Newmark R, Buchsbaum MS. Basal Ganglia activity in pathological gambling: a fluorodeoxyglucose-positron emission tomography study. Neuropsychobiology. 2010;62(2):132-8. doi: 10.1159/000317286. Epub 2010 Jun 30.
24. Lazarus JH. Lithium and thyroid. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2009 Dec;23(6):723-33. doi: 10.1016/j.beem.2009.06.002.
25. Johnston AM, Eagles JM. Lithium-associated clinical hypothyroidism. Prevalence and risk factors. Br J Psychiatry. 1999 Oct;175:336-9.
26. Andrea Fagiolini, David J. Kupfer, John Scott, Holly A. Swartz, David Cook, Danielle M. Novick and Ellen Frank. Hypothyroidism in patients with Bipolar I Disorder treated primarily with lithium. Epidemiology and Psychiatric Sciences Volume 15, Issue 2 June 2006 , pp. 123-127
27. Davis Kibirige, Kenneth Luzinda and Richard Ssekitoleko. Spectrum of lithium induced thyroid abnormalities: a current perspective. Thyroid Research2013 6:3 https://doi.org/10.1186/1756-6614-6-3
28. Ozpoyraz N, Tamam L, Kulan E. Thyroid abnormalities in lithium-treated patients. Adv Ther. 2002 Jul-Aug;19(4):176-84.
29. Wilson J. H. McKlllop  G. T. Crocket  C. Pearson  C. Jenkins  F. Burns  A. K. Burnett  J. A. Thomson. The effect of lithium therapy on parameters thought to be involved in the development of autoimmune thyroid disease. https://doi.org/10.1111/j.1365-2265.1991.tb00305.x
30. Swann AC. Norepinephrine and (Na+, K+)-ATPase: evidence for stabilization by lithium or imipramine. Neuropharmacology. 1988 Mar;27(3):261-7.
31. Schrauzer GN, Shrestha KP, Flores-Arce MF. Lithium in scalp hair of adults, students, and violent criminals. Effects of supplementation and evidence for interactions of lithium with vitamin B12 and with other trace elements. Biol Trace Elem Res. 1992 Aug;34(2):161-76.
32. Coppen A, Bolander-Gouaille C. Treatment of depression: time to consider folic acid and vitamin B12. J Psychopharmacol. 2005 Jan;19(1):59-65.
33. Austin LS, Arana GW, Melvin JA. Toxicity resulting from lithium augmentation of antidepressant treatment in elderly patients. J Clin Psychiatry. 1990 Aug;51(8):344-5.
34. Rudra Prakash, SurendraKelwala, Thomas A.Ban. Neurotoxicity with combined administration of lithium and a neuroleptic. Comprehensive Psychiatry Volume 23, Issue 6, November–December 1982, Pages 567-571
35. Finley PR, Warner MD, Peabody CA. Clinical relevance of drug interactions with lithium. Clin Pharmacokinet. 1995 Sep;29(3):172-91.
36. Finley PR, O’Brien JG, Coleman RW. Lithium and angiotensin-converting enzyme inhibitors: evaluation of a potential interaction. J Clin Psychopharmacol. 1996 Feb;16(1):68-71.
37. Crabtree BL, Mack JE, Johnson CD, Amyx BC. Crabtree BL1, Mack JE, Johnson CD, Amyx BC. Am J Psychiatry. 1991 Aug;148(8):1060-3.
38. J C Frölich, R Leftwich, M Ragheb, J A Oates, I Reimann, and D Buchanan. Indomethacin increases plasma lithium. Br Med J. 1979 Apr 28; 1(6171): 1115–1116.
39. Reimann IW, Frölich JC. Effects of diclofenac on lithium kinetics. Clin Pharmacol Ther. 1981 Sep;30(3):348-52.
40. Herman BordenMaxine T. Clarke Herzl Katz. The use of pancuronium bromide in patients receiving lithium carbonate. Canadian Anaesthetists’ Society Journal. January 1974, Volume 21, Issue 1, pp 79–82
41. Fabrice Jollant. Add-on lithium for the treatment of unipolar depression: Too often forgotten? J Psychiatry Neurosci. 2015 Jan; 40(1): E23–E24. doi: 10.1503/jpn.140162
42. Zarse K, Terao T, Tian J, Iwata N, Ishii N, Ristow M. Low-dose lithium uptake promotes longevity in humans and metazoans. Eur J Nutr. 2011 Aug;50(5):387-9. doi: 10.1007/s00394-011-0171-x. Epub 2011 Feb 8.
43. RICHARD T. TIMMER and JEFF M. SANDS. Lithium Intoxication. JASN March 1999, 10 (3) 666-674